In de zomer van 2011, toen het eerste kabinet Rutte ingrijpende bezuinigingen aankondigde op de kunst en cultuur in Nederland, bleek de sector maar weinig verweer te hebben tegen de negatieve beeldvorming omtrent de kunsten en slaagde geen enkele partij erin om bondig te verwoorden waarom kunst zo belangrijk is, en waarom steun van overheidswege te rechtvaardigen zou zijn. Het begrip verbinding bijvoorbeeld, was in het voorgaande kunstbeleid een belangrijk uitgangspunt en legitimatie geweest. Maar ook in de beeldende kunstwereld bleek weinig begrip te leven omtrent de vormen van verbinding die kunst zou kunnen voortbrengen; onder beleidsmakers en politici, maar ook onder de makers zelf. Tegelijkertijd klonk de roep om een andere taal, in reactie op het politieke debat dat sterk werd gekleurd door een populistische denktrant en nauwelijks ruimte bood aan de nodige ideologische discussie. Een taal anders dan die van economie en calculeerbare opbrengst; een taal waarin het mogelijk zou zijn om te spreken over andere waarden, over hetgeen ons allen toebehoort. Die behoefte leeft nog steeds en niet zelden wordt in dit licht juist de beeldende kunst naar voren geschoven.

In de eerste leesgroep van Platform BK onderzoeken we vragen omtrent de inherente waarde van de beeldende kunst; de mogelijke werking en maatschappelijke potentie ervan; vragen over deelbaarheid en uitwisseling.

Platform BK leesgroep 1 | LET’S READ | Jacques Rancière stelt het denken van de Franse filosoof Jacques Rancière centraal, een van de toonaangevende hedendaagse denkers met een belangrijke stem in het debat over de relatie tussen kunst en politiek. Rancierè roept op om zintuiglijk waarneembare ervaringsvormen te transformeren tot nieuwe ‘ruimten’ opdat een gedeeld ‘podium’ kan worden gecreëerd. Een dergelijk creatief potentieel is betekenisvol als de beeldende kunst benoemd wordt als ‘een taal’; een situatie waarin plaats is voor dialoog en ‘dissensus’; of een praktijk om de wereld te lezen, te bevragen en andersoortige voorstellen te doen. In al die variaties is deelbaarheid en communicatie cruciaal. Voor Rancière schuilt de emancipatoire kracht en de politieke potentie van kunst in de relatie die de toeschouwer aangaat met het kunstwerk; betekenis komt slechts tot stand in de interactie tussen kunstwerk en beschouwer.

Rancière is emeritus hoogleraar filosofie aan de Université Paris VIII en heeft ruim twintig boeken op zijn naam staan met daarin terugkerende onderwerpen als de erfenis van het marxisme, emancipatie en kennisoverdracht, politiek en esthetiek. Sinds de jaren 1990 richt hij zijn aandacht tevens op de plaats van kunst en visuele cultuur in de samenleving waarbij hij steevast het potentieel van esthetica benadrukt. Het denken van Rancière is complex, het is wel vergeleken met een vlechtwerk van denklijnen dat zich uitstrekt over verschillende disciplines, dat is ingebed in omvangrijke denkwereld.

Het programma
Aan de hand van een drietal essays uit de bundel Grensganger tussen disciplines – Over Jacques Rancière traceren we de herkomst van zijn denken. Rancière verwierp de marxistische ideologie van zijn leermeester Louis Althusser. Zijn opvattingen over politiek worden wel in verband gebracht met het gedachtegoed van de Duitse romantiek, dat tevens zijn denkbeelden over esthetiek en haar emancipatoire kracht heeft beïnvloed.

Met Het esthetische denken (2000) nemen we Rancière’s ‘esthetische regime’ onder de loep. Recentelijk bracht uitgeverij Octavo een vertaling uit van Le spectateur émancipé (2008): De geëmancipeerde toeschouwer (2015), een bundeling van teksten die zijn voortgekomen uit een aantal lezingen over het onderwerp, waaronder The Emancipated Spectator dat in 2007 verscheen in Artforum in 2007 en waarmee de filosoof brede bekendheid kreeg in de kunstwereld.

We bestuderen de teksten op basis van de educatieve opvattingen van de meester zelf: geen lesvorm of overdracht maar gezamenlijk onderzoek en uitwisseling. Daarbij zullen we ook kijken naar werk, zoals films van Peter Watkins en relevant werk van beeldend kunstenaars als Wendelien van Oldenburg en anderen.

Materiaal
The Emancipated Spectator. An evening with Jacques Rancière, Mårten Spångberg en Steven ten Thije. Registratie van de boekpresentatie Octavo Publications in de Balie op 25 maart 2015 http://player.vimeo.com/video/123248562?title=0&byline=0&portrait=0
Marie-Aude Baronian, Mireille Rosello
Grensganger tussen disciplines. Interview met Jacques Rancière
Grensganger tussen disciplines – Over Jacques Rancière, tekst & context | context Het esthetische denken, Valiz Amsterdam, 2007, p.81-110
Frederik Le Roy en Kathleen Vandeputte
Jacques Rancière, Het esthetische denken | red. Solange de Boer
Grensganger tussen disciplines – Over Jacques Rancière, boekbespreking in Open, Kunst als publieke zaak, nr.14, 2008, p.160-161
Pablo Lafuente, Jacques Rancière en de romantische politiek
Grensganger tussen disciplines – Over Jacques Rancière
tekst & context | context Het esthetische denken, Valiz Amsterdam, 2007, p.11-31
Jacques Rancière
Het delen van het zintuiglijk waarneembare. Esthetiek en politiek,
in: Het esthetische denken (2000), tekst & context, Valiz Amsterdam, (2007) p. 7-73
Jacques Rancière
De geëmancipeerde toeschouwer
(waarin opgenomen The Emancipated Spectator, Artforum, March 2007, p.271-281)
Ocatvo publicaties 15, 2015
Jacques Rancière
De toekomst van het beeld
Octavo publicaties, (2007) 2010
http://octavopublicaties.nl/boeken/de-toekomst-van-het-beeld
Platform BK leesgroep 1 | LET’S READ | Jacques Rancière
vindt plaats op initiatief van Mariska van den Berg – kunsthistoricus en een van de oprichters van het Platform Beeldende Kunst.

Planning:
Bijeenkomsten op vier woensdagavonden om 20.00 uur op 3 en 17 februari; 2 en 16 maart. Geef je snel op want er is beperkt plaats! Clusters zijn alleen voor leden van Platform BK. Je wordt al lid vanaf 48 euro per jaar. Klik hier om lid te worden.