21 PROCENT
Platform Beeldende Kunst is verbolgen over het feit dat het herstel van de btw-verhoging, aangekondigd door het demissionair Kabinet Rutte, slechts geldt voor de podiumkunsten en niet voor de beeldende kunst. Op kaartjes voor theatervoorstellingen wordt slechts 6 procent btw geheven, op kunst gaat het tarief van 21 procent gelden. Zelfs binnen de VVD-gelederen werd ingezien dat een btw-verhoging een ongelukkige maatregel was die averechts uitpakt. Toch wordt dit inzicht niet opgevolgd wat de beeldende kunst betreft. Hiermee wordt niet alleen een eigenaardig onderscheid in het kunstenveld aangebracht waarvan de redenering uiterst onduidelijk is, het is ook een zoveelste verzwakking van de structurering van de beeldende kunst in Nederland.
Wat wordt gestut?
De politieke partijen die vorig jaar bij aankondiging van de bezuinigingen op cultuur nog zo vol vuur de positie van de kunsten verdedigden, zijn er niet in geslaagd in het Wandelgangenakkoord deze positie – althans voor de beeldende kunst – te verdedigen. Daar was nochtans meer dan voldoende ruimte voor. De overeengekomen halvering van het te korten bedrag valt nu volledig buiten bereik van die beeldende kunsten. De situatie is nu dramatisch. Niet alleen valt de beeldende kunst een onevenredige bezuiniging van 25 procent (de herstructurering van Zijlstra) ten deel vergeleken met andere sectoren, daarbovenop komt nu nog deze btw-verhoging.
De gevolgen zijn niets anders dan die onder het gedoogconstructie en het Catshuisakkoord bedongen waren: een decimering van de mogelijkheden tot een gezonde kunstproductie in Nederland. Zowel aan de productie- als aan de afnamekant wordt het klimaat gefrustreerd. Blijkbaar is de ernst van de situatie bij GroenLinks en D66 niet voldoende doorgedrongen. Zij hadden de mogelijkheid in deze nieuwe onderhandelingen een beter resultaat te boeken. In het politieke landschap anno nu is de lobby van theaterproducent Joop van der Ende succesvoller: een mediatycoon is in staat de politiek te bewegen en de kweekvijver van zijn theaterlandschap veilig te stellen. Het is wrang te constateren dat de politiek zelf niet in staat is hierin kracht te generen of een visie te formuleren. Politiek gezien zijn deze maatregelen een voortzetting van de neoliberale visie: redde wie zich redden kan. Het roept de vraag op wie zich politiek nog bekommert om de beeldende kunst.
Gehele pakket
Met de voorstellen voor de nieuwe landelijke basisinfrastructuur worden de ondersteuningsmogelijkheden door subsidies van de grote fondsen aan individuele kunstenaars zowat gehalveerd. De ondersteuning aan vervolgopleidingen als de Rijksacademie, Jan van Eyck-academie en de Ateliers wordt gehalveerd hetgeen leidt tot kwaliteitsverlies en verminderde internationale aantrekkingskracht. Daarnaast halveert eveneens het aanbod van de presentatie-instellingen en de budgetten voor kunstprojecten. De fusie van de Mondriaanstichting en Fonds BKVB moet het gaan doen met de helft van het budget voor een dubbele taakstelling. Hieruit volgt dat de eventuele honoraria en mogelijkheden voor projectvergoedingen voor kunstenaars (zzp’ers) meer dan halveren. Het honorarium voor de kunstenaar is sowieso meestal de sluitpost van de begroting en komt, zo toont de praktijk, als eerste onder druk bij aanpassingen in de budgetten. Hiernaast wordt ook nog de WWIK afgeschaft en de btw voor kunst verhoogd. Al met al betekent dit gehele pakket aan bezuinigingen een dramatische teruggang in inkomsten voor de beeldend kunstenaar of mogelijkheden daartoe, en daarmee een uitholling van het potentieel aan artistieke kwaliteit.
Keuzes
De ideologische redenering achter deze maatregelen van een terugtredende overheid lijkt helder. Er wordt echter vergeten dat voor het goed functioneren van een markt randvoorwaarden geschapen dienen te zijn die zorg kunnen dragen voor een goed functionerend cultuurveld. Bij het ontbreken van deze randvoorwaarden
of uitzicht daarop wordt deze voorstelling inhoudsloos. Al met al staat een dramatische afbraak van het cultuurstelsel zoals we het kennen te wachten. Er dreigt een onherstelbaar verlies aan opgebouwde infrastructuur, kennis en opleidingspotentieel.
De oproep is derhalve aan met name de politieke partijen aan progressieve kant zich bewust te zijn van deze situatie en zich om te beginnen sterk te maken voor de btw-verlaging tot 6 procent, en zo een einde te maken aan het kunstmatige onderscheid tussen podiumkunsten en beeldende kunsten. Deze scheve politiek ten aanzien van de kunsten is niet te tolereren. Ze maakt de politiek ongeloofwaardig.
Jack Segbars namens Platform Beeldende Kunst