Het door de Amsterdamse gemeenteraad aangekondigde onderzoek naar de schorsing van Lorenzo Benedetti door het bestuur van de Appel, toont de verharde strijd tussen twee visies over de wijze van managen binnen het kunstenlandschap. De visie die meer gestoeld is op kunstzinnige overwegingen, staat tegenover het managers-denken waarin publieksbereik en rendement leidend zijn. Benedetti zou niet aan de eisen van deze laatste criteria voldoen, te veel slechts met de kunstenaars begaan zijn en te weinig met de algemene leiding van het instituut.

Deze strijd is al langer gaande, en de laatste jaren stevig ingezet onder de neoliberale turn van het Kabinet Rutte. In het landschap van de kunst-instituten krijgt deze strijd illustratief en concreet vorm in de functie van de directeur, deze is zowel verantwoordelijk voor de artistieke lijn als voor de algemene gang van zaken. De algemene trend tegenwoordig is een verdergaande invloed van het management-denken op de leiding van kunstinstituten, een ontwikkeling die hevig bekritiseerd wordt, en die onderwerp is van een algemeen culturele strijd. De kritiek op het ontslag van Benedetti, vertolkt een breed gedragen afkeuring door zowel kunstenaars als galeristen en andere betrokkenen.
Het is moeilijk voorstelbaar hoe dit verzet tegen het besluit van het bestuur van de Appel nog groter zou kunnen worden. Na de eerdere brief van een representatief deel van de Nederlandse galeries volgde een brandbrief en petitie opgesteld door een keur aan kunstenaars, en sloot ook het voltallig team van tutoren zich aan bij het verzet. Deze legden zelfs hun werk neer en eisten het vertrek van het bestuur. De ophef heeft ook internationaal veel weerklank gevonden, het nieuws wordt in de media besproken en prominente figuren uit de internationale kunstwereld ondertekenen de petitie.
Het voorlopige sluitstuk is nu het aangekondigde onderzoek door wethouder van cultuur Kajsa Ollongren dat zal worden geleid door oud-voorzitter van de Raad voor Cultuur Els Swaab. In de tussentijd blijft het bestuur aan, en heeft het nog niet veel van zich laten horen behalve een summiere verklaring waarin de overwegingen van het besluit worden uitgelegd.
Met het aanstellen van Marc-Olivier Wahler (voormalig directeur van Palais de Tokyo) als waarnemend adviseur, geeft het bestuur inhoud aan de richting die ze wenst in te gaan in haar ambitie van de Appel een internationaal toonaangevend instituut te maken zoals de Serpentine Gallery in Londen of het Palais de Tokyo in Parijs. Dit zijn de sjabloon-instituten waaraan dit bestuur zich wil meten.
De vraag is echter hoe dit gerealiseerd moet worden en of dit kan vanuit de geschiedenis van de Appel. Waarin schuilt de materie en potentieel om deze ambitie te realiseren? Is dat met het aantrekken van een internationaal georiënteerde directeur of moet dat vanuit een op eigenheid gestoelde kwaliteit en historie gestalte krijgen.
De geschiedenis van de Appel laat een weerbarstige stem ten aanzien van onze cultuurproductie zien, een kritische blik die ook in het reilen en zeilen van het instituut zelf gestalte krijgt, en die niet per se op economisch/financieel rendement is gestoeld. En het waren altijd kunstenaars en de artistieke lijn die hierin het voortouw konden nemen.
De lijn van exposities die met Benedetti is uitgezet laat ook een duidelijk plaatsgebonden element zien, naast internationaal toonaangevende kunstenaars worden kunstenaars tentoongesteld die vanuit de lokale en regionale condities hun artistieke visie hebben ontwikkeld. Het is die formule die Benedetti operationeel weet te maken gezien de steun die hij nu ontvangt van alle experts in het kunstveld. Het is een geschiedenis die internationaal veel aanzien geniet en haar culturele waarde bepaalt.
De compleetheid van het palet aan criticasters zou dit bestuur aan het denken moeten zetten. Naast de directbetrokkenen zelf: de kunstenaars en galeries, hebben de tutoren en de internationale experts zich bij het protest aangesloten. Hiermee sluiten alle actoren die de materie van de kwaliteit van het kunstinstituut uitmaken zich aan bij het verzet tegen de gang die het bestuur lijkt in te willen zetten. Het instituut de Appel zal zichzelf uithollen wanneer deze actoren die dit instituut haar kwaliteit verlenen, zich gaan afkeren van dit instituut. Er zijn geluiden hoorbaar van kunstenaars die overwegen hun medewerking aan het instituut op te zeggen. Wanneer het werkelijk zover zou komen, zou dit een werkelijke breuk tussen het verleden dat dit instituut heeft vormgegeven en de visie van het bestuur (waarin overigens niet 1 kunstenaar zitting heeft).
Het is aan het bestuur zich deze breedte van de kritiek aan te trekken, en niet haar visie op te leggen. De expertise en visie vanuit de kunsten zouden als uitgangspunt moeten worden genomen. Dat is de houding die het bestuur als eerste leidregel voor zichzelf zou moeten nemen wanneer ze werkelijk begaan is met het willen ondersteunen, versterken en uitdragen van waar de Appel voor staat, of kan staan. Het wordt tijd voor het bestuur niet de uitkomsten van het onderzoek af te wachten, en de Appel nog verder te schaden, maar om op te stappen en ruimte te geven aan wat na haar komt.

Platform BK over het ontslag van Lorenzo Benedetti | 08-10-2015
Het ontslag van Lorenzo Benedetti als directeur van de Appel heeft veel ophef veroorzaakt die vooralsnog niet minder wordt, en die een tweestrijd in het denken over de richting van het instituut blootlegt: wordt het meer publieksgericht en commercieel, of moet het vanuit de kunst worden vormgegeven.
Kunstenaars zijn een online actie gestart waarin zij pleiten voor het behoud van Benedetti. Zij hebben een brandbrief en petitie opgesteld waarin wordt opgeroepen niet de lijn van verdere commercialisering te volgen die ingezet zou worden met de vervanger van de directeur, en pleiten voor behoud van het karakter van de Appel¹.
De NRC heeft deze oproep op haar site geplaatst².
Eerder werd er een petitie gestart door galeristen die pleiten voor een heroverweging van de beslissing van het bestuur³.
Platform BK ondersteunt de oproep van de kunstenaars en de daarin geformuleerde zorgen. Het gaat ons niet per se om het belang of positie van Benedetti, maar om waar zijn ontslag voor staat. Het zijn bewegingen die we als Platform BK herkennen als behorend bij de grotere cultuur-politieke ontwikkelingen en de aanhoudende economisering van de cultuur⁴.
Naar aanleiding van deze aanblijvende en brede protesten heeft het bestuur van de Appel een reactie gestuurd, waarin zij aangeven dat ze zich niet herkennen in de aanname dat het geschil te maken heeft met de koers van de Appel⁵.
Wordt vervolgd..